Celiakia to choroba autoimmunologiczna o podłożu
genetycznym, która trwa całe życie. Choroba powoduje zniszczenie kosmków
jelitowych, upośledzenie wchłaniania pokarmów i prowadzi do ogólnego
wyniszczenia organizmu. Do jej ujawnienia może dojść w różnym wieku. Wiele osób
cierpi także na ukrytą postać celiakii, która daje niespecyficzne objawy.
Szybka i wczesna diagnostyka jest warunkiem koniecznym do uniknięcia ciężkich
skutków nieleczonej celiakii.
genetycznym, która trwa całe życie. Choroba powoduje zniszczenie kosmków
jelitowych, upośledzenie wchłaniania pokarmów i prowadzi do ogólnego
wyniszczenia organizmu. Do jej ujawnienia może dojść w różnym wieku. Wiele osób
cierpi także na ukrytą postać celiakii, która daje niespecyficzne objawy.
Szybka i wczesna diagnostyka jest warunkiem koniecznym do uniknięcia ciężkich
skutków nieleczonej celiakii.
Celiakia to choroba, w której występuje
trwała nietolerancja glutenu – tą wspólna nazwą określamy białka roślinne:
gliadynę i gluteninę z pszenicy, prolamina z żyta, hordeina z jęczmienia,
awenina z owsa. Za rozwój choroby trzewnej odpowiada gliadyna. Gluten jest
lektyną – przykleja się do tkanek. W przypadku celiakii nawet niewielka ilość
glutenu – przeniesiona z widelcem czy nożem może być szkodliwa i może wywołać
silną reakcję immunologiczną.
trwała nietolerancja glutenu – tą wspólna nazwą określamy białka roślinne:
gliadynę i gluteninę z pszenicy, prolamina z żyta, hordeina z jęczmienia,
awenina z owsa. Za rozwój choroby trzewnej odpowiada gliadyna. Gluten jest
lektyną – przykleja się do tkanek. W przypadku celiakii nawet niewielka ilość
glutenu – przeniesiona z widelcem czy nożem może być szkodliwa i może wywołać
silną reakcję immunologiczną.
Jeszcze do niedawna celiakię uznawano za
chorobę dotyczącą głównie dzieci. Dziś wiemy, że choroba może ujawnić się w
każdym wieku – zwłaszcza w wieku dorosłym. Celiakia częściej dotyczy kobiet –
aż 70% przypadków dotyczy właśnie kobiet. Szczyt zachorowania przypada na 5
dekadę życia. Ryzyko wystąpienia tego zaburzenia u członków rodziny chorych
wynosi 10%. Uważa się, że na celiakię choruje około 1-2% społeczeństwa. Wiele
przypadków jednak pozostaje niezdiagnozowanych, z racji że objawy choroby
często nie są specyficzne. Według naukowców z Finlandii celiakia dotyczy co
najmniej 2,5% społeczeństwa.
chorobę dotyczącą głównie dzieci. Dziś wiemy, że choroba może ujawnić się w
każdym wieku – zwłaszcza w wieku dorosłym. Celiakia częściej dotyczy kobiet –
aż 70% przypadków dotyczy właśnie kobiet. Szczyt zachorowania przypada na 5
dekadę życia. Ryzyko wystąpienia tego zaburzenia u członków rodziny chorych
wynosi 10%. Uważa się, że na celiakię choruje około 1-2% społeczeństwa. Wiele
przypadków jednak pozostaje niezdiagnozowanych, z racji że objawy choroby
często nie są specyficzne. Według naukowców z Finlandii celiakia dotyczy co
najmniej 2,5% społeczeństwa.
Znaczny wzrost zachorowań na celiakię
przypisuje się produkcji zbóż wysokoglutenowych, z znacząco zmienionym
genetycznie składem w stosunku do zbóż, jakie występowały kilka dekad temu. Według
szwedzkich naukowców, spożywanie diet bogatej w gluten może przyczyniać się do
wzrostu zachorowalności na celiakię. Postacie skąpo objawowe i bezobjawowe są –
według niektórych badaczy – częstsze, przez co liczba osób z nierozpoznaną
celiakią może być znacznie większa niż się przypuszcza.
przypisuje się produkcji zbóż wysokoglutenowych, z znacząco zmienionym
genetycznie składem w stosunku do zbóż, jakie występowały kilka dekad temu. Według
szwedzkich naukowców, spożywanie diet bogatej w gluten może przyczyniać się do
wzrostu zachorowalności na celiakię. Postacie skąpo objawowe i bezobjawowe są –
według niektórych badaczy – częstsze, przez co liczba osób z nierozpoznaną
celiakią może być znacznie większa niż się przypuszcza.
W Polsce wykrywalność celiakii nadal jest na
kiepskim poziomie. Wielu lekarzy nadal uważa celiakię za chorobę wielu
dziecięcego i po prostu ją ignoruje. Nieleczona celiakia prowadzi do bardzo
poważnych zaburzeń: zaniku kosmków jelitowych, zaburzonego wchłaniania związków
pokarmowych do krwi, osteoporozy, niepłodności, nowotworów układu pokarmowego,
zaburzeń psychicznych, czy rozwoju innych chorób autoimmunologicznych. Wczesna
diagnostyka i rygorystyczne przestrzeganie diety bezglutenowej jest warunkiem
koniecznym, aby zachować zdrowie na długie lata.
kiepskim poziomie. Wielu lekarzy nadal uważa celiakię za chorobę wielu
dziecięcego i po prostu ją ignoruje. Nieleczona celiakia prowadzi do bardzo
poważnych zaburzeń: zaniku kosmków jelitowych, zaburzonego wchłaniania związków
pokarmowych do krwi, osteoporozy, niepłodności, nowotworów układu pokarmowego,
zaburzeń psychicznych, czy rozwoju innych chorób autoimmunologicznych. Wczesna
diagnostyka i rygorystyczne przestrzeganie diety bezglutenowej jest warunkiem
koniecznym, aby zachować zdrowie na długie lata.
Celiakia może ujawnić się w:
-
Jelitach: i objawiać biegunkami lub –
przeciwnie – zaparciami,
- Mózgu: może powodować problemy z
koncentracją, myśleniem, otępienie, a nawet prowadzić do długotrwałej depresji,
- Skórze: W tym przypadku objawia się
powstawaniem wyprysków, zwłaszcza na twarzy, które wyglądają jak pęcherzyki wypełnione
płynem, które mogą pękać.
Jak w wielu chorobach, tak i w celiakii –
przypadek przypadkowi nie równy. Zdarzają się osoby wychudzone i wyniszczone na
skutek biegunek, są także osoby otyłe z skłonnościami do zaparć. Wszystko
zależy od diety, jaką stosuje dana osoba. Węglowodany mogą być wchłaniane przez
śluzówki, w przeciwieństwie do białek, które wchłaniane są tylko przez kosmki
jelitowe. Osoby, które odżywiają się przeważnie węglowodanami – odkładają ich
nadmiar w postaci tkani tłuszczowej. Otyłe osoby chore na celiakię często mają
bardzo niską masę mięśniową, co spowodowane jest pobieraniem niezbędnych
aminokwasów do tworzenia hormonów, czy enzymów kosztem mięśni. Celiakii często
towarzyszy cukrzyca, jako skutek insulinooporności.
przypadek przypadkowi nie równy. Zdarzają się osoby wychudzone i wyniszczone na
skutek biegunek, są także osoby otyłe z skłonnościami do zaparć. Wszystko
zależy od diety, jaką stosuje dana osoba. Węglowodany mogą być wchłaniane przez
śluzówki, w przeciwieństwie do białek, które wchłaniane są tylko przez kosmki
jelitowe. Osoby, które odżywiają się przeważnie węglowodanami – odkładają ich
nadmiar w postaci tkani tłuszczowej. Otyłe osoby chore na celiakię często mają
bardzo niską masę mięśniową, co spowodowane jest pobieraniem niezbędnych
aminokwasów do tworzenia hormonów, czy enzymów kosztem mięśni. Celiakii często
towarzyszy cukrzyca, jako skutek insulinooporności.
Niepokojące
objawy.
objawy.
Aż w 90% przypadków celiakia daje objawy
niespecyficznie, w ogóle nie kojarzone z choroba trzewną. Ostre biegunki,
spadek masy ciała to tylko 10% przypadków.
niespecyficznie, w ogóle nie kojarzone z choroba trzewną. Ostre biegunki,
spadek masy ciała to tylko 10% przypadków.
Celiakia pełnoobjawowa
obejmuje dolegliwości tj:
obejmuje dolegliwości tj:
- Bóle żołądka, wzdęcia,
- Biegunki wodniste, czasem zaparcia,
- Utrata masy ciała,
- Częste stany depresyjne,
·
Objawy niedoborów różnych substancji odżywczych,
będące skutkiem złego wchłaniania.
Objawy niedoborów różnych substancji odżywczych,
będące skutkiem złego wchłaniania.
Celiakia
skąpoobjawowa występuje znacznie częściej i z powodu niespecyficznych
objawów jest znacznie trudniej rozpoznawalna. Często typowe objawy jelitowej
nie występują, za to mogą pojawić się dolegliwości skórne, zaburzenia pamięci.
skąpoobjawowa występuje znacznie częściej i z powodu niespecyficznych
objawów jest znacznie trudniej rozpoznawalna. Często typowe objawy jelitowej
nie występują, za to mogą pojawić się dolegliwości skórne, zaburzenia pamięci.
Ostatnią postacią celiakii jest tzw. ukryta postać. W tym przypadku nie mamy
przez wiele lat żadnych typowych objawów celiakii. W wszystkich 3 postaciach obserwuje
się znaczny spadek odporności organizmu.
przez wiele lat żadnych typowych objawów celiakii. W wszystkich 3 postaciach obserwuje
się znaczny spadek odporności organizmu.
Co jeszcze powinno nas
niepokoić? Chorzy na celiakię często
odczuwają zmęczenie, rozdrażnienie, brak chęci na jakikolwiek wysiłek. Objawy
te często ignorują i starają się do nich przyzwyczaić. Inne objawy mogą wynikać
z niedoboru żelaza i są to: sucha skóra, łatwe pękanie kącików ust, większa wrażliwość
na zimno, czy zaburzenia koordynacji. U kobiet celiakia może prowadzić do
przedwczesnych porodów.
niepokoić? Chorzy na celiakię często
odczuwają zmęczenie, rozdrażnienie, brak chęci na jakikolwiek wysiłek. Objawy
te często ignorują i starają się do nich przyzwyczaić. Inne objawy mogą wynikać
z niedoboru żelaza i są to: sucha skóra, łatwe pękanie kącików ust, większa wrażliwość
na zimno, czy zaburzenia koordynacji. U kobiet celiakia może prowadzić do
przedwczesnych porodów.
Inną manifestacją celiakii może być tzw.
choroba Dühringa. Objawia się ona występowaniem zmian skórnych, które są
odporne na typowe leczenie przeciwtrądzikowe. U niektórych osób występuje
nasilenie zmian skórnych po spożyciu pokarmów bogatych w jod. Ustępowanie zmian
skórnych zauważa się zazwyczaj najwcześniej po 6 miesiącach od stosowania
diety.
choroba Dühringa. Objawia się ona występowaniem zmian skórnych, które są
odporne na typowe leczenie przeciwtrądzikowe. U niektórych osób występuje
nasilenie zmian skórnych po spożyciu pokarmów bogatych w jod. Ustępowanie zmian
skórnych zauważa się zazwyczaj najwcześniej po 6 miesiącach od stosowania
diety.
U osób chorych na celiakię dochodzi często
do wielu innych wtórnych nietolerancji. Przykładem może być nietolerancja
laktozy. Enzym trawiący ten cukier – laktaza, często ulega zniszczeniu podczas
niszczenia kosmków jelitowych przez gluten. Kilkumiesięczna dieta bezglutenowa
zwykle sprawia, ze poziom laktazy wraca do normy i produkty mleczne są lepiej
trawione.
do wielu innych wtórnych nietolerancji. Przykładem może być nietolerancja
laktozy. Enzym trawiący ten cukier – laktaza, często ulega zniszczeniu podczas
niszczenia kosmków jelitowych przez gluten. Kilkumiesięczna dieta bezglutenowa
zwykle sprawia, ze poziom laktazy wraca do normy i produkty mleczne są lepiej
trawione.
Celiakii często współtowarzyszą inne
schorzenia autoimmunologiczne tj. cukrzyca, niedoczynność tarczycy,
reumatoidalne zapalenie stawów, czy bielactwo.
schorzenia autoimmunologiczne tj. cukrzyca, niedoczynność tarczycy,
reumatoidalne zapalenie stawów, czy bielactwo.
Diagnostyka
celiakii.
celiakii.
Celiakię można potwierdzić na podstawie
badania makroskopowego podczas wykonywania endoskopii. Obserwuje się rozdęte
jelito z wygładzoną powierzchnią błony śluzowej, z widocznymi prześwitującymi naczyniami
krwionośnymi i hipertroficznymi kryptami oraz naciekami zapalnymi.
badania makroskopowego podczas wykonywania endoskopii. Obserwuje się rozdęte
jelito z wygładzoną powierzchnią błony śluzowej, z widocznymi prześwitującymi naczyniami
krwionośnymi i hipertroficznymi kryptami oraz naciekami zapalnymi.
W stawianiu diagnozy choroby trzewnej
niezwykle pomocne są także badania laboratoryjne. W surowicy krwi aż u 40–90%
pacjentów wykrywa się charakterystyczne dla tej choroby przeciwciała przeciw
transglutaminazie tkankowej i endomysium. Jednak z uwagi na różne postacie
celiakii – warto poszerzyć diagnostykę o inne badania. W przypadku badan
laboratoryjnych warto oznaczyć stężenie żelaza we krwi, a także zbadać, czy
mamy niedobory witaminowe.
niezwykle pomocne są także badania laboratoryjne. W surowicy krwi aż u 40–90%
pacjentów wykrywa się charakterystyczne dla tej choroby przeciwciała przeciw
transglutaminazie tkankowej i endomysium. Jednak z uwagi na różne postacie
celiakii – warto poszerzyć diagnostykę o inne badania. W przypadku badan
laboratoryjnych warto oznaczyć stężenie żelaza we krwi, a także zbadać, czy
mamy niedobory witaminowe.
Najskuteczniejsza jest jednak diagnostyka
genetyczna. Osoby z chorobą trzewną posiadają
geny HLA-DQ2 i/lub HLA-DQ8. Badanie genetyczne na obecność tych genów jest
szczególnie istotne w przypadku krewnych osób chorych na celiakię, ponieważ
pozwala ocenić ryzyko zachorowania. Badanie genów wykonuje się tylko 1 raz –
wynik ważny jest przez całe życie i pozwala w pewny sposób wykluczyć celiakię. Niemal
wszyscy chorzy na celiakię mają gen HLA-DQ2 (występuje u 90-95% chorych) lub
HLA-DQ8 (występuje u 5-10% chorych). Negatywny wynik badania genetycznego
wyklucza celiakię.
genetyczna. Osoby z chorobą trzewną posiadają
geny HLA-DQ2 i/lub HLA-DQ8. Badanie genetyczne na obecność tych genów jest
szczególnie istotne w przypadku krewnych osób chorych na celiakię, ponieważ
pozwala ocenić ryzyko zachorowania. Badanie genów wykonuje się tylko 1 raz –
wynik ważny jest przez całe życie i pozwala w pewny sposób wykluczyć celiakię. Niemal
wszyscy chorzy na celiakię mają gen HLA-DQ2 (występuje u 90-95% chorych) lub
HLA-DQ8 (występuje u 5-10% chorych). Negatywny wynik badania genetycznego
wyklucza celiakię.