Rak
jajnika nazywany bywa często „cichym zabójcą kobiet”. Nie bez
powodu- rozwija się powoli i przez długi czas nie daje żadnych
objawów. Nawet w późnej fazie rozwoju – objawy przypominają
raczej dolegliwości gastryczne, co sprawia, że ponad 70% tych
nowotworów wykrywanych jest w III i IV stadium rozwoju. Rokowania
wówczas są kiepskie. Dlatego najważniejszym krokiem w leczeniu
raka jajnika jest wczesna i skuteczna diagnostyka.
jajnika nazywany bywa często „cichym zabójcą kobiet”. Nie bez
powodu- rozwija się powoli i przez długi czas nie daje żadnych
objawów. Nawet w późnej fazie rozwoju – objawy przypominają
raczej dolegliwości gastryczne, co sprawia, że ponad 70% tych
nowotworów wykrywanych jest w III i IV stadium rozwoju. Rokowania
wówczas są kiepskie. Dlatego najważniejszym krokiem w leczeniu
raka jajnika jest wczesna i skuteczna diagnostyka.
Polska
– niestety – najeży do krajów o wysokiej zachorowalności na
raka jajnika. Dane statystyczne pokazują, że zachorowalność na
ten nowotwór ma stałą tendencję wzrostową. Rak ten atakuje
przede wszystkim kobiety po okresie menopauzalnym – najczęściej w
wieku 60 lat. W Polsce gwałtowny wzrost zachorowalności na raka
jajnika następuje w wieku 40-45 lat.
– niestety – najeży do krajów o wysokiej zachorowalności na
raka jajnika. Dane statystyczne pokazują, że zachorowalność na
ten nowotwór ma stałą tendencję wzrostową. Rak ten atakuje
przede wszystkim kobiety po okresie menopauzalnym – najczęściej w
wieku 60 lat. W Polsce gwałtowny wzrost zachorowalności na raka
jajnika następuje w wieku 40-45 lat.
Czynniki
epidemiologiczne:
epidemiologiczne:
-
Ryzyko
zachorowalności wzrasta u kobiet, u których późno wystąpił
okres przekwitania – proces owulacji uszkadza nabłonek jajnika,
co zmusza komórki nabłonkowe do podziałów, -
Schorzenia
tj. endometrioza, zespół policystycznych jajników zwiększają
ryzyko pojawienia się raka jajnika, -
Dieta
uboga w warzywa, składająca się głównie z tłuszczów
zwierzęcych i mleka, bogata w laktozę – może przyczyniać się do
rozwoju tego raka, -
Kontakt
z związkami mutagennymi tj. azbest, talk, oraz palenie papierosów
także są czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na
nowotwór jajnika. -
Częściej
chorują kobiety, które nigdy nie zaszły w ciążę.
W
uwagi na powolny rozwój i brak charakterystycznych symptomów, rak
jajnika należy do najtrudniej wykrywalnych nowotworów. Istnieje
jednak kilka objawów, które mogą zasugerować badania w kierunku
tego raka. Jakie to objawy?
uwagi na powolny rozwój i brak charakterystycznych symptomów, rak
jajnika należy do najtrudniej wykrywalnych nowotworów. Istnieje
jednak kilka objawów, które mogą zasugerować badania w kierunku
tego raka. Jakie to objawy?
-
brak
apetytu, -
wzdęcia,
-
nudności,
-
wymioty,
-
zaparcia,
-
wodobrzusze,
-
obrzęki
nóg, -
uczucie
ciężkości w jamie brzusznej, -
nagłe
i częste parcie na mocz, -
nieprawidłowe
krwawienia z dróg rodnych, -
rzadko
występują nerwobóle ud, co jest związane z zajęciem splotu
nerwowego.
Dziedziczne
formy raka jajnika.
formy raka jajnika.
Szacuje
się, że około 10% nowotworów jajnika ma charakter dziedziczny. Za
rodzinne predyspozycje zachorowalności na raka jajnika odpowiadają
przede wszystkim dwa geny: BRCA1 i BRCA2, które dziedziczą się w
sposób autosomalny dominujący. Mutacje w tych genach są też
powiązane z zwiększonym ryzykiem raka piersi.
się, że około 10% nowotworów jajnika ma charakter dziedziczny. Za
rodzinne predyspozycje zachorowalności na raka jajnika odpowiadają
przede wszystkim dwa geny: BRCA1 i BRCA2, które dziedziczą się w
sposób autosomalny dominujący. Mutacje w tych genach są też
powiązane z zwiększonym ryzykiem raka piersi.
U
osób obarczonych mutacjami w genie BRCA1 – ryzyko pojawienia się
raka jajnika zaczyna się gwałtownie zwiększać w wieku 40 lat. W
wieku 70 lat ryzyko to wynosi nawet 60%, czyli jest zdecydowanie
większe niż u kobiet, u których występują spontaniczne przypadki
raka.
osób obarczonych mutacjami w genie BRCA1 – ryzyko pojawienia się
raka jajnika zaczyna się gwałtownie zwiększać w wieku 40 lat. W
wieku 70 lat ryzyko to wynosi nawet 60%, czyli jest zdecydowanie
większe niż u kobiet, u których występują spontaniczne przypadki
raka.
U
nosicielek mutacji w genie BRCA2 – podwyższone ryzyko
zachorowalności pojawia się nieco później – w wieku 50 lat i
wynosi 27% w wieku 70 lat. Ponadto nosiciele mutacji w obu genach
BRCA mają zwiększone ryzyko zachorowalności na nowotwory jelita
grubego, szyjki macicy, jajowodu, otrzewnej, trzustki, żołądka,
prostaty i skóry.
nosicielek mutacji w genie BRCA2 – podwyższone ryzyko
zachorowalności pojawia się nieco później – w wieku 50 lat i
wynosi 27% w wieku 70 lat. Ponadto nosiciele mutacji w obu genach
BRCA mają zwiększone ryzyko zachorowalności na nowotwory jelita
grubego, szyjki macicy, jajowodu, otrzewnej, trzustki, żołądka,
prostaty i skóry.
Oceniając
ryzyko rozwoju raka należy brać też pod uwagę miejsce
występowania mutacji genetycznych w dwóch wyżej wymienionych
genach. Dla przykładu: mutacje zlokalizowane bliżej początku genu
zwiększają bardziej ryzyko zachorowalności na raka jajnika, zaś
te umiejscowione bliżej końca 3′ – predysponują głównie do
raka piersi.
ryzyko rozwoju raka należy brać też pod uwagę miejsce
występowania mutacji genetycznych w dwóch wyżej wymienionych
genach. Dla przykładu: mutacje zlokalizowane bliżej początku genu
zwiększają bardziej ryzyko zachorowalności na raka jajnika, zaś
te umiejscowione bliżej końca 3′ – predysponują głównie do
raka piersi.
Diagnostyka.
Z
uwagi, że diagnostyka raka jajnika jest stosunkowo trudna, należy
często odbywać badania kontrolne i zgłaszać każdy niepokojący
symptom. Każda kobieta powinna raz w roku wykonywać podstawowe
badanie ginekologiczne. W razie wykrycia zmian – lekarz skieruje na
badanie ultrasonograficzne. Najskuteczniejsze w tym przypadku jest
usg dopochwowe, które pozwala określić, czy mamy zmianę
nowotworową, czy łagodne torbiele. Pomocne w diagnostyce bywa także
oznaczanie markerów nowotworowych tj. CA125, czy HE4.
uwagi, że diagnostyka raka jajnika jest stosunkowo trudna, należy
często odbywać badania kontrolne i zgłaszać każdy niepokojący
symptom. Każda kobieta powinna raz w roku wykonywać podstawowe
badanie ginekologiczne. W razie wykrycia zmian – lekarz skieruje na
badanie ultrasonograficzne. Najskuteczniejsze w tym przypadku jest
usg dopochwowe, które pozwala określić, czy mamy zmianę
nowotworową, czy łagodne torbiele. Pomocne w diagnostyce bywa także
oznaczanie markerów nowotworowych tj. CA125, czy HE4.
Rola
genetyki w diagnostyce raka jajnika.
genetyki w diagnostyce raka jajnika.
Testy
genetyczne pozwalają na sprawdzenie, czy posiadamy predyspozycje do
zachorowania na określony typ nowotworu. Badania takie pozwalają
więc na wprowadzenie skutecznej ochrony – zanim w ogóle dojdzie
do pojawienia się zmian nowotworowych. W przypadku raka jajnika
analizuje się geny BRCA1 i BRCA2. Wiedza na temat mutacji daje nam
szanse na stały monitoring stanu zdrowia. Zmiana stylu życia,
zdrowa dieta i odpowiednia dawka ruchu w połączeniu z regularnymi
badaniami mogą skutecznie uchronić nas nawet przed dziedzicznym
typem raka jajnika.
genetyczne pozwalają na sprawdzenie, czy posiadamy predyspozycje do
zachorowania na określony typ nowotworu. Badania takie pozwalają
więc na wprowadzenie skutecznej ochrony – zanim w ogóle dojdzie
do pojawienia się zmian nowotworowych. W przypadku raka jajnika
analizuje się geny BRCA1 i BRCA2. Wiedza na temat mutacji daje nam
szanse na stały monitoring stanu zdrowia. Zmiana stylu życia,
zdrowa dieta i odpowiednia dawka ruchu w połączeniu z regularnymi
badaniami mogą skutecznie uchronić nas nawet przed dziedzicznym
typem raka jajnika.
Testy
genetyczne mogą być bardzo pomocne także u kobiet, u których
wykryto już raka jajnika. Określenie konkretnych mutacji pozwala na
wprowadzenie skuteczniejszego leczenia. Występuje pewnego rodzaju
powiązanie pomiędzy obecnością danej mutacji,a typem
histopatologicznym raka. U pacjentek posiadających mutacje w BRCA1 i
2 częściej występują gluczolakoraki. Pacjentki takie uzyskują
często lepszą odpowiedź na standardowe leczenie, a także mają
dłuższe wskaźniki przeżywalności, niż pacjentki z nowotworami
powstałymi spontanicznie. Testy genetyczne pozwalają więc na
bardziej dokładne i spersonalizowane leczenie.
genetyczne mogą być bardzo pomocne także u kobiet, u których
wykryto już raka jajnika. Określenie konkretnych mutacji pozwala na
wprowadzenie skuteczniejszego leczenia. Występuje pewnego rodzaju
powiązanie pomiędzy obecnością danej mutacji,a typem
histopatologicznym raka. U pacjentek posiadających mutacje w BRCA1 i
2 częściej występują gluczolakoraki. Pacjentki takie uzyskują
często lepszą odpowiedź na standardowe leczenie, a także mają
dłuższe wskaźniki przeżywalności, niż pacjentki z nowotworami
powstałymi spontanicznie. Testy genetyczne pozwalają więc na
bardziej dokładne i spersonalizowane leczenie.